Ομάδα ATC: N02A Οπιοειδή

Η βουπρενορφίνη (buprenorphine) είναι μερικός αγωνιστής/ανταγωνιστής των οπιοειδών, ο οποίος δεσμεύεται στους μ και κ υποδοχείς του εγκεφάλου. Η δράση της στη θεραπεία συντήρησης με οπιοειδή αποδίδεται στην βραδέως αναστρέψιμη δέσμευσή της με τους μ υποδοχείς, η οποία μπορεί για μακρό χρόνο να μειώσει την ανάγκη των εξαρτημένων ασθενών για ναρκωτικές ουσίες.

Η βουτορφανόλη (butorphanol) είναι ένα συνθετικό αναλγητικό τύπου μορφινάνης. Η βουτορφανόλη σχετίζεται στενότερα δομικά με τη λεβορφανόλη. Η βουτορφανόλη εμφανίζει μερική αγωνιστική και ανταγωνιστική δράση στον υποδοχέα μ-οπιοειδών, καθώς και μερική δραστηριότητα αγωνιστή στον υποδοχέα κ-οπιοειδών (Ki = 2,5 nM, EC50 = 57 nM, Emax = 57%). Η διέγερση αυτών των υποδοχέων στους νευρώνες του κεντρικού νευρικού συστήματος προκαλεί ενδοκυτταρική αναστολή της αδενυλικής κυκλάσης, κλείσιμο των διαύλων εισροής ασβεστίου στη μεμβράνη και άνοιγμα των διαύλων καλίου της μεμβράνης. Αυτό οδηγεί σε υπερπόλωση του δυναμικού της κυτταρικής μεμβράνης και καταστολή του δυναμικού δράσης και μετάδοσης μέσω των ανερχόμενων οδών πόνου. Λόγω της κ-αγωνιστικής δραστηριότητάς του, σε αναλγητικές δόσεις η βουτορφανόλη αυξάνει την πνευμονική αρτηριακή πίεση και το καρδιακό έργο. Επιπλέον, ο κ-αγωνισμός μπορεί να προκαλέσει δυσφορία σε θεραπευτικές ή υπερθεραπευτικές δόσεις. Αυτό δίνει στη βουτορφανόλη χαμηλότερη πιθανότητα κατάχρησης από τα άλλα φάρμακα οπιοειδών.

Η δεξτρομοραμίδη (dextromoramide) είναι ένα ισχυρό αναλγητικό οπιοειδών περίπου τρεις φορές πιο ισχυρό από τη μορφίνη αλλά με βραχύτερη δράση. Το κύριο πλεονέκτημα αυτού της δεξτρομοραμίδης είναι ότι έχει μια γρήγορη έναρξη δράσης όταν λαμβάνεται από το στόμα και έχει υψηλή βιοδιαθεσιμότητα που σημαίνει ότι η από του στόματος δοσολογία παράγει σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα με την ένεση. Έχει επίσης μια σχετικά χαμηλή τάση να προκαλεί δυσκοιλιότητα, το οποίο είναι ένα κοινό πρόβλημα με τα οπιοειδή αναλγητικά που χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση από τον πόνο του καρκίνου και η ανοχή στα αναλγητικά αποτελέσματα αναπτύσσεται σχετικά αργά σε σύγκριση με τα περισσότερα άλλα οπιοειδή βραχείας δράσης.

Η προποξυφαίνη (dextropropoxyphene) είναι ένας συνθετικός αγωνιστής των οπιούχων, είναι δομικά παρόμοια με τη μεθαδόνη. Η αναλγητική επίδραση της προποξυφαίνης οφείλεται στο d-ισομερές της, τη δεξτροπροποξυφαίνη. Συνδέεται με τους υποδοχείς οπιούχων και οδηγεί σε μείωση της αντίληψης των ερεθισμάτων του πόνου. Η προποξυφαίνη έχει λίγη έως καθόλου αντιβηχική δράση και καμία αντιπυρετική δράση.

Η διυδροκωδεΐνη είναι ένα ημισυνθετικό οπιοειδές αναλγητικό.

Η φαιντανύλη (fentanyl) είναι ένα ισχυρό οπιοειδές αναλγητικό που αλληλεπιδρά κυρίως με τους μ-υποδοχείς των οπιοειδών. Είναι συγγενής ουσία της μεπεριδίνης και ανήκει στους ισχυρούς αγωνιστές (των οπιοειδών) που δρουν συνδεόμενοι με ειδικούς υποδοχείς οπιοειδών στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλούν αποτελέσματα που μιμούνται τη δράση ενδογενών πεπτιδικών νευροδιαβιβαστών (π.χ. ενδορφίνες και εγκεφαλίνες).

Η κετομπεμιδόνη (ketobemidone) είναι ένα ισχυρό συνθετικό οπιούχο αναλγητικό. Η αποτελεσματικότητά του κατά του πόνου είναι παρόμοια με τη μορφίνη και έχει επίσης ορισμένες ιδιότητες ανταγωνιστή του NMDA που προσδίδονται, εν μέρει, από τον μεταβολίτη της την νορκοβεμπεμιδόνη. Αυτό μπορεί να το κάνει χρήσιμο για ορισμένους τύπους άλγους που δεν ανταποκρίνονται καλά σε άλλα οπιοειδή.

Η μορφίνη (morphine) είναι ένα οπιοειδές αναλγητικό και ασκεί δοσο-εξαρτώμενη αναλγητική δράση. Μπορεί να επηρεάσει την ψυχοκινητική συμπεριφορά και να προκαλέσει, ανάλογα με τη δόση και την κατάσταση του ασθενούς, καταπραϋντική δράση ή διέγερση. Επίσης μειώνει τον τόνο και τον περισταλτισμό των επιμήκων λείων μυϊκών ινών και αυξάνει τον τόνο των κυκλοτερών ινών, προκαλώντας επομένως σπασμό των σφιγκτήρων.

Η ναλμπουφίνη (nalbuphine) θεωρείται ότι κυρίως είναι ένας αγωνιστής των υποδοχέων kappa των οπιοειδών. Είναι επίσης μερικώς ανταγωνιστής των μ υποδοχέων, εμφανίζει κάποια σύνδεση με τον δέλτα υποδοχέα και ελάχιστη αγωνιστική δράση στον υποδοχέα σίγμα.

Η νικομορφίνη (nicomorphine) είναι ο 3,6-δινικοτινικός εστέρας της μορφίνης. Η νικομορφίνη είναι ένας ισχυρός αναλγητικός αγωνιστής των οπιοειδών, δύο έως τρεις φορές ισχυρότερος από τη μορφίνη με προφίλ παρενεργειών παρόμοιο με αυτό της διυδρομορφίνης, της μορφίνης και της διαμορφίνης. Οι 3,6-διεστέρες της μορφίνης είναι φάρμακα με ταχύτερη και πλήρη διείσδυση στο κεντρικό νευρικό σύστημα λόγω αυξημένης διαλυτότητας στα λιπίδια και σε άλλους δομικούς παράγοντες.

Τα αλκαλοειδή του οπίου (opium alkaloids) προκαλούν δυσκοιλιότητα, ευφορία, αναλγησία και καταστολή που εξαρτώνται από τη δόση και το παράγωγο. Η δυσκοιλιότητα προκαλείται από την αναστολή της περισταλτικής κίνησης του εντέρου.

Η οξυκωδόνη έχει συγγένεια για τους υποδοχείς οπιοειδών κάππα, μι και δέλτα στον εγκέφαλο, τη σπονδυλική στήλη και τα περιφερικά όργανα (π.χ. έντερο). Η οξυκωδόνη δρα ως αγωνιστής του υποδοχέα των οπιοειδών σε αυτούς τους υποδοχείς και δεσμεύεται στους ενδογενείς υποδοχείς οπιοειδών στο ΚΝΣ.

Η πενταζοκίνη (pentazocine) είναι ένας αγωνιστής των υποδοχέων kappa και sigma των οπιοειδών.

Η πεθιδίνη (pethidine) είναι κυρίως ένας αγωνιστής των υποδοχέων των kappa-οπιοειδών ενώ εμφανίζει και δράση ως τοπικό αναισθητικό. Η πεθιδίνη έχει μεγαλύτερη συγγένεια με τους υποδοχείς των kappa-οπιοειδών από ότι η μορφίνη. Με την δέσμευση της πεθιδίνης στους υποδοχείς των kappa-οπιοειδών, αναστέλλεται η απελευθέρωση των αλγαισθητικών νευροδιαβιβαστών, όπως η ουσία P, GABA, η ντοπαμίνη, η ακετυλοχολίνη και η νοραδρεναλίνη. Επίσης αναστέλλεται η απελευθέρωση της βαζοπρεσσίνης, σωματοστατίνης, ινσουλίνης και γλυκαγόνης.

Η φαιναζοκίνη (phenazocine) είναι ένα οπιούχο αναλγητικό, το οποίο σχετίζεται με την πενταζοκίνη και έχει παρόμοιο προφίλ δράσεων. Οι επιδράσεις της φαιναζοκίνης περιλαμβάνουν αναλγησία και ευφορία, επίσης μπορεί να περιλαμβάνουν δυσφορία και ψευδαισθήσεις σε υψηλές δόσεις, πιθανότατα λόγω της δράσης του σε κ- και σ- υποδοχείς οπιοειδών. Η φαιναζοκίνη είναι πολύ πιο ισχυρό αναλγητικό από την πενταζοκίνη και άλλα φάρμακα της σειράς βενζομορφάνης, πιθανότατα λόγω της παρουσίας μιας υποκατάστασης Ν-φαιναιθυλίου, η οποία είναι γνωστό ότι ενισχύει τη δραστηριότητα μ-οπιοειδών σε πολλές κατηγορίες αναλγητικών οπιοειδών. Κατά συνέπεια, η φαιναζοκίνη έχει τέσσερις φορές την ισχύ της μορφίνης ως αναλγητικό. Επίσης, δεν προκαλεί σπασμό του σφιγκτήρα του Oddi, καθιστώντας το πιο κατάλληλο από τη μορφίνη για τη θεραπεία του χοληφόρου ή του παγκρεατικού πόνου.

Η πιριτραμίδη (piritramide) είναι αμιγής αγωνιστής του υποδοχέα μ-οπιοειδών, ο οποίος έχει ελαφρώς λιγότερη αναλγητική ισχύ από τη μορφίνη. Η αναλγησία προκύπτει από την ενεργοποίηση των υποδοχέων μ-οπιοειδών στη σπονδυλική στήλη και στα υψηλότερα κέντρα πόνου όπως ο θαλάμος και ο εγκεφαλικός φλοιός, αυξάνοντας έτσι το κατώφλι του πόνου και την ευαισθησία στον πόνο.

Η ταπενταδόλη (tapentadol) είναι ένα κεντρικώς δρών αναλγητικό με διπλό μηχανισμό δράσης, δηλαδή ενεργοποιεί τον υποδοχέα μ-οπιοειδών και αναστέλλει την επαναπρόσληψη της νορεπινεφρίνης.

Η τιλιδίνη (tilidine) είναι ένα συνθετικό οπιούχο αναλγητικό, για τη θεραπεία μέτριου έως σοβαρού πόνου, οξέος και χρόνιου. Η ίδια η τιλιδίνη είναι ένα ασθενές οπιοειδές, αλλά μεταβολίζεται ταχέως στο ήπαρ και στο έντερο στον ενεργό μεταβολίτη της, την νορτιλιδίνη και στη συνέχεια στη βισορτιλιδίνη. Η νορτιλιδίνη συνδέεται με τους υποδοχείς των οπιοειδών στο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα και καταστέλλει την αντίληψη και τη μετάδοση του πόνου.

Η τραμαδόλη (tramadol) είναι ένα κεντρικώς δρων οπιοειδές αναλγητικό. Είναι μη εκλεκτικός αμιγής αγωνιστής των μ, δ, και κ οπιοειδών υποδοχέων με υψηλότερη συγγένεια για τους μ υποδοχείς.