Κεφάλαιο: 13.02 Τοπικά κορτικοστεροειδή

Tα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται σε ποικίλες δερματοπάθειες χορηγούμενα συστηματικώς (βλ. κεφ. 06.04 ) ή σε τοπική ενδοδερμική έγχυση ή τοπικώς επί του δέρματος.

Για την ενδοδερμική έγχυση χρησιμοποιούνται μορφές παρατεταμένης δράσης. Eνδείξεις τοπικής έγχυσης αποτελούν ορισμένες περιπτώσεις γυροειδούς αλωπεκίας, τα χηλοειδή και οι υπερτροφικές ουλές, η οζώδης κνήφη, ορισμένες κοκκιωματώδεις βλάβες, η ψωριασική ονυχία, ο δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος, ο ομαλός λειχήνας, η λεύκη και άλλες σπανιότερες δερματοπάθειες. Για την εφαρμογή τοπικών ενδοδερμικών εγχύσεων ισχύουν όσα και για τη συστηματική χορήγηση. O τρόπος αυτός χορήγησης μπορεί να προκαλέσει σημαντική ατροφία του δέρματος στο σημείο της ένεσης. Oι εγχύσεις κορτικοστεροειδών θα πρέπει να αποφεύγονται στην περιοχή των φρυδιών και γενικά γύρω από τα μάτια, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θρόμβωσης της κεντρικής αρτηρίας του οφθαλμού ή και μικρών αγγείων του αμφιβληστροειδούς.

Προκειμένου να δράσουν τοπικά τα κορτικοστεροειδή πρέπει να απορροφηθούν από το δέρμα. O βαθμός της απορρόφησης, άρα και της κλινικής δράσης και των ανεπιθύμητων ενεργειών, καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η συγκέντρωση του φαρμάκου, η φαρμακοτεχνική του μορφή (έκδοχα, παρουσία και άλλων ουσιών), η περιοχή της επάλειψης (δυσχέρεια απορρόφησης σε παχειά κερατίνη στιβάδα) και η κατάσταση του δέρματος (αύξηση απορρόφησης σε δέρμα με λύση της συνέχειάς του).

Tα τοπικά κορτικοστεροειδή αναλόγως με την ισχύ τους διαιρούνται σε 4 κατηγορίες (βλ. Πίνακα 13.01). Tα όρια μεταξύ των κατηγοριών δεν είναι πάντοτε σαφή και ορισμένοι παράγοντες (όπως π.χ. η συγκέντρωση ή το έκδοχο) ενδέχεται να κατατάσσουν μια ουσία σε δύο κατηγορίες, έτσι που πάντοτε καλό είναι η κάθε κατηγορία να ελέγχεται και με το κλινικό αποτέλεσμα.

H κατά τα τελευταία χρόνια προσφορά όλο και πιο ισχυρών τοπικών κορτικοστεροειδών έχει καλλιεργήσει την εσφαλμένη εντύπωση ότι η ισχύς του κορτικοστεροειδούς σχετίζεται με καλύτερη και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Στην πραγματικότητα η επιτυχής αντιμετώπιση συγκεκριμένης δερματοπάθειας μπορεί να απαιτεί την επιλογή άλλοτε άλλης ισχύος τοπικού κορτικοστεροειδούς. έτσι, σήμερα η επιλογή του κορτικοστεροειδούς διαμορφώνεται από την ίδια τη νόσο και τις αναμενόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες. Tο είδος επίσης του εκδόχου αποτελεί σημαντική παράμετρο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην επιλογή του κατάλληλου κορτικοστεροειδούς.

Eνδείξεις

Ανάλογα με την ισχύ:

α) Πολύ ισχυρή: Ψωρίαση κατά πλάκας, ψωρίαση παλαμών-πελμάτων, νευροδερματίτιδα εντοπισμένη, πομφόλυξ, ομαλός λειχήνας, δακτυλιοειδές κοκκίωμα, λιποειδική νεκροβίωση, σαρκοείδωση, χηλοειδή

β) Ισχυρή: Ψωρίαση, ατοπικό έκζεμα, νομισματοειδές έκζεμα, δερματίτιδα εξ επαφής, μαστοκύττωση, ερυθηματώδης λύκος, παραψωρίαση, γυροειδής αλωπεκία

γ) Μέτρια: Ψωρίαση ανάστροφη, ηλιακό έγκαυμα, ροδόχρους πιτυρίαση

δ) Ασθενής: Κνησμός δακτυλίου, αιδοίου, οσχέου, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ατοπικό έκζεμα σε παιδιά.

Aντενδείξεις: Aδιάγνωστες δερματοπάθειες, μικροβιακές, μυκητιασικές ή ιογενείς λοιμώξεις, ακμή, ροδόχρους ακμή, περιστοματική δερματίτιδα, άτονα έλκη, εγκαύματα (εμποδίζεται η επούλωση). Στην κνίδωση δεν ωφελούν. Λόγω των εξ απορροφήσεως πιθανών παρενεργειών θα πρέπει να εφαρμόζονται με προσοχή σε μεγάλες δερματικές επιφάνειες, ιδίως στα παιδιά, σε ασθενείς με βαριές νεφροπάθειες, με λοιμώξεις, καθώς και σε επικείμενους εμβολιασμούς.

Aνεπιθύμητες ενέργειες: Tοπικώς στις θέσεις εφαρμογής τους: Ατροφία και λέπτυνση του δέρματος, τελαγγειεκτασίες, ατροφικές ραβδώσεις, πορφύρα, περιστοματική δερματίτιδα, υπερτρίχωση, ακμοειδές εξάνθημα, αλλεργική ευαισθητοποίηση, επιδείνωση ή συγκάλυψη λοιμώξεων. Σε απορρόφηση από τοπική εφαρμογή κίνδυνος συστηματικών ανεπιθύμητων ενεργειών (βλ. κεφ. 06.04 ). Γενικώς όμως είναι σπανιότερες και ελαφρότερες εκείνων της συστηματικής χορήγησης.

Προσοχή στη χορήγηση: Να μην γίνεται χρήση πέραν των 3 εβδομάδων χωρίς επανεξέταση από τον ιατρό. Σε εφαρμογή στεγανής επίδεσης να γίνεται καθαρισμός του δέρματος για να αποφευχθεί επιμόλυνση. Mετά επανειλημμένηεφαρμογή (τουλάχιστον 10-15 ημέρες) κορτικοστεροειδών (κυρίως φθοριωμένων) μπορεί να παρατηρηθεί προσωρινή μείωση ή απώλεια της δραστικότητάς τους (ταχυφυλαξία), που αποκαθίσταται μετά από διακοπή ολίγων ημερών ή εβδομάδων. Oρισμένοι ιατροί προς αποφυγή εμφάνισης «ταχυφυλαξίας» συνιστούν κατά περιόδους αλλαγή του τύπου του κορτικοστεροειδούς κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Nα αποφεύγεται η εφαρμογή σε μεγάλες επιφάνειες και για πολύ χρονικό διάστημα (κίνδυνος απορρόφησης). Στην ψωρίαση να δίνονται με φειδώ και με επίβλεψη ειδικού, διότι παρά την προσωρινή ωφέλεια, μακροχρονίως και μετά τη διακοπή της θεραπείας υπάρχει κίνδυνος επιδείνωσης. Iδιαίτερα επικίνδυνη είναι η χορήγηση ισχυρών κορτικοστεροειδών (κίνδυνος συστηματικών εξ απορροφήσεως παρενεργειών). Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συσταθεί ασθενούς ισχύος προϊόν και για βραχύ χρόνο. Γενικώς είναι προτιμότερη η έναρξη με προϊόντα ασθενούς ισχύος και σε μη ανταπόκριση είτε να χορηγείται άλλο ίδιας ισχύος είτε μεγαλύτερης. Κατά την κύηση χορηγούνται μόνο εάν το όφελος δικαιολογεί τον πιθανό κίνδυνο για το έμβρυο. Οταν η χρήση τους κρίνεται απαραίτητη κατά τη γαλουχία, να περιορίζονται στο ελάχιστο η ποσότητα του φαρμάκου και η διάρκεια της θεραπείας.

Tρόπος εφαρμογής: Εφαρμογή λεπτού στρώματος του ασθενέστερης ισχύος κορτικοστεροειδούς, που είναι αποτελεσματικό για την πάθηση που προορίζεται, μόνο στην πάσχουσα περιοχή, όχι συχνότερα από 2 φορές την ημέρα ανάλογα με την περίπτωση. Σε ηλικιωμένα άτομα συνήθως μια φορά την ημέρα.

Φαρμακευτικά προϊόντα

Bλ. Πίνακα 13.2.

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.1 ΙΣΧΥΣ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ

+ Από ορισμένους ταξινομείται σε αυτά με ήπια δράση

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.2 ΤΟΠΙΚΑ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

1. Ηπια

Hydrocortisone Acetate 1%:

FILOCOT/Sanofi-Aventis: cr.ext.us 1% tub x 20g

2. Μέτρια

Αlclometasone Dipropionate 0.05%:

LOMESONE/Schering Plough: oint.ext.u 0.05% tub x 25g- cr.ext. us 0.05% tub x 25g

Clobetasone Butyrate 0.05%:

RETTAVATE/GlaxoSmithKline: oint.ext.u 0.05% tub x 25g- cr.ext. us 0.05% tub x 25g

Dexamethasone 0.1-0.2%:

SOLDESANIL/Diapit: oint.ext.u 0.20% tub x 30g
THILODEXINE/Φαρμεξ: sol.ext.us 0.1% fl x 30ml- cr.ext. us 0.1% tub x 10g

Fluocinolone Acetonide 0.01%:

SYNALAR SIMPLE/Μινερβα: cr. ext. us 0.01% tub x 15g

3. Ισχυρά

Betamethasone Valerate 0.1%:

BETNOVATE/GlaxoSmithKline: oint.ext.u 0.1% tub x 25g- cr.ext. us 0.1% tub x 25 gsol.ext.us 0.1% fl x 50ml scalp applic.
CELESTODERM-V/Schering Plough: oint. ext.u 0.1% tub x 15g- cr.ext. us 0.1% tub x 15g
FLOGOZYME/Norma: lot 0.1% fl x 50ml
GALINOCORT/Vilco: lot 0.1% fl x 60ml
LOCASON SCALP/Proel: lot 0.1% fl x 60ml
MOVITHIOL/Farmanic: cr.ext. us 0.1% tub x 25g- lot 0.1% fl x 50ml
OSMORAN/Rafarm: lot 0.1% fl x 60ml
SANORVIL/Dekaz: lot 0.1% fl x 70ml

Betamethasone Dipropionate 0.05%:

PROPIOFORM/Schering Plough: cr.ext. us 0.05% tub x 15g

Budesonide 0.025%, 0.03%:

ASTROCAST/Χρισπα Αλφα: cr.ext. us 0.025% tub x 50g
BIOSONIDE/Medicus: cr.ext.us 0.03% tub x 50g
BUDESAN/Biospray: cr.ext. us 0.025% tub x 50g, tub x 100g
BUDESODERM/Φαρμεξ: cr.ext. us 0.025% tub x 50g- sol.ext.us 0.025% bottle x 30ml, x100ml
BUDESONIDE/NORMA/Norma: cr.ext.us 0.025% tub x 50g
DEDOSTRYL/Antor: cr.ext. us 0.025% tub x 50g, tub x 100g
DEXALOCAL/Farmanic: sol.ext.us 0.025% fl x 100ml, cr.ext.us 0.03% tub x 50g, tub x 100g
ESONIDE/Kleva: cr.ext. us 0.025% tub x 100g
ΙΧΩΡ/Φοινιξφαρμ: cr.ext. us 0.03% tub x 100g
OBECIROL/Farmedia: cr.ext. us 0.025% tub x 50g
OBUSONID/Βελκα: cr.ext. us 0.025% tub x 50g
OLFOSONIDE/Novis: cr.ext. us 0.025% tub x 50g, tub x 100g- cut.sol 0.025% fl x 30ml, fl x 100ml
RESATA/Rafarm: cr.ext. us 0.025% tub x 30g
RHINOBROS/Bros: cr.ext.us 0.03% tub x 100g
SONIDAL/Specifar: cr.ext.us 0.025% tub x 50g
TALGAN/Ανφαρμ: cr.ext.us 0.025% tub x 100g
UDESOGEL/Φαραν: cr.ext.us 0.03% tub x 100g
VERICORT/Viofar: oint.ext.u 0.025% tub x 50g-cr.ext. us 0.025% tub x 50g, tub x 100g
VINECORT/Genepharm: cr.ext. us 0.025% tub x 30g, x 50g, x 100g
ZAFECORT/Vocate: cr.ext.us 0.025% tub x 100g

Fluocinonide 0.05%:

LIDEX/Μινερβα: cr.ext. us 0.05% tub x 10g

Fluticasone Propionate 0.01%, 0.05%:

FLIXOTIDE/GlaxoSmithKline: cr.ext. us 0.05% tub x 30g-oint.ext.u 0.01% tub x 30g

Methylprednisolone Aceponate 0.1%:

ADVANTAN/Schering: oint.ext.us 0.1% tub x 15g-cr.ext. us 0.1% tub x 15g

Mometasone Furoate 0.1%:

BIOELEMENTA/Dekaz: cr.ext.us 0.1% tub x 25g
ELOCON/Schering Plough: cr.ext.us 0.1% tub x 25g-oint.ext.u 0.1% tub x 25g- lot 0.1% fl x 30ml
MOMETASONE/TARGET/Target: cut.sol 0.1% w/v fl x 30ml-cr.ext.us 0.1% tub x 25g
MOVESAN/Farmanic-Chemipharma: cr. ext.us 0.1% tub x 25g-cut.sol 0.1% w/v fl x 30ml
PHARMECORT/Φαρμεξ: cut.sol 0.1% w/v bottle x 30ml- cr.ext.us 0.1% tub x 25g

4. Πολύ ισχυρά

Clobetasol Propionate 0.05%:

BUTAVATE/GlaxoSmithKline: cr.ext. us 0.05% tub x 25g- oint. ext.u 0.05% tub x 25g sol.ext.us 0.05% fl x 50ml scalp applic.
RUBOCORD/Rafarm: cr.ext. us 0.05% tub x 30g

Fluocinolone Acetonide 0.20%:

SYNALAR SIMPLE/Μινερβα: cr.ext. us 0.20% tub x 15g

ΠΙΝΑΚΑΣ 13.3: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ ΜΕ ΑΛΛΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

1. Κορτικοστεροειδές+Αντιμικροβιακό:

Βetamethasone Valerate+Clioquinol:

BETNOVATE-C/GlaxoSmithKline: cr.ext.us 0.1%+3% tub x 25g

Betamethasone Valerate+Neomycin Sulfate:

BETNOVATE-N/GlaxoSmithKline: cr.ext.us 0.1%+0.5% tub x 25g- oint.ext.u 0.1%+0.5% tub x 25g
Betamethasone Valerate+Gentamycin Sulfate

CELESTODERM-V WITH GARAMYCIN/Schering Plough: cr.ext.us (0.1+0.1)% w/w tub x 20g

Betamethasone Valerate+Fusidic Acid:

BETAFUSIN/Φαρμεξ: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 15g, x 30g
BETACORT/Biospray: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 30g
BET-FU/Μεντιμαρ: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 30g
FUBECOT/Target: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 30g
FUCICORT/Leo: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 15g
FUCICORT LIPID/Leo: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 15g
SENSIBIO/Iasis: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 15g
STAFICORT/Μεντιτερμ: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 15g

Dexamethasone+Neomycin Sulfate:

SAOCIN-D/Φαρμεξ: oint.ext.u 0.5%+0.1% tub x 20g

Flumethasone Pivalate+Neomycin Sulfate:

LOCACORTEN WITH NEOMYCIN/Novartis: cr.ext.us 0.02%+0.5% tub x 15g

Fluocinolone Acetonide+ Clioquinol:

MYCO-SYNALAR/Μινερβα: oint.ext.u 0.025%+3% tub x 10g, x 30g

Hydrocortisone Acetate+Fusidic Acid:

FUCIDIN H/Leo: cr.ext.us 1%+2% tub x 15g
FUSINDAC-H/Viofar: cr.ext.us 1%+2% tub x 30g
HYDROFUSIN/Alapis: cr.ext.us 1%+2% tub x 15g, x 30g

Prednisolone+Neomycin Sulfate:

DERMOL/Adelco: cr.ext.us 0.5%+0.5% tub x 20g- oint.ext.u 0.5%+0.5% tub x 20g

Triamcinolone Acetonide+Neomycin Sulfate+Nystatin:

KENACOMB/Protasis Cyprus: cr.ext.us 0.1%+0.25%+100KU tub x 10g, x 25g

2. Κορτικοστεροειδές+Αντιμυκητιασικό

Hydrocortisone Acetate+Miconazole Nitrate:

DAKTODOR/Johnson & Johnson: cr.ext.us 1%+2% tub x 15g

Diflucortolone Valerate+Isoconazole Nitrate:

TRAVOCORT/Intendis Germany: cr.ext.us 0.1%+1% tub x 15g

Triamcinolone Acetonide+Econazole Nitrate:

PEVISON/Janssen-Cilag: cr.ext.us 0.1%+1% tub x 15g

Fluprednidene Acetate+Miconazole Nitrate:

ANIMYCOTIC/Biospray: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
CATRIGEL/Vocate: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 50g
COMBI/Farmanic: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
CONAZOL/Alet: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
DOMYCOTIN/Help: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
EXPECTEIN/Farmedia: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
FEMINELLA/Viofar: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
FLUMICOMPLEX/Alapis: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
FLUNOVON/Νοβοφαρμ: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
FOSEMYK/Dekaz: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
FUMICON/Leovan: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
MICOFLUP/Aϊβαξ: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 50g
MICOGEN/GENEPHARM/Genepharm: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
OXIGON/Π. Λεων: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g
PANDERM/S.J.A.: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
PANMYK/Bros: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g, x 50g
VERDAL/Olvos: cr.ext.us 0.1%+2% tub x 20g