Κεφάλαιο: 05.01.15 Αντιφυματικά φάρμακα
H θεραπεία της φυματίωσης απαιτεί εμπειρία του ιατρού και πιστή εφαρμογή για μεγάλο χρονικό διάστημα του θεραπευτικού σχήματος από τον ασθενή.
Tα αντιφυματικά φάρμακα είναι τα εξής: ισονιαζίδη, ριφαμπικίνη, πυραζιναμίδη, στρεπτομυκίνη και εθαμβουτόλη (η τελευταία δεν κυκλοφορεί πλέον). H θεραπεία της φυματίωσης γίνεται πάντοτε με τρία τουλάχιστον φάρμακα στην αρχική φάση και δύο φάρμακα στην επόμενη φάση.
Η θεραπεία της πνευμονικής φυματίωσης διαρκεί 6 μήνες. Δίνεται κατ' αρχήν επί 2μηνο τριπλό σχήμα με ισονιαζίδη, ριφαμπικίνη και πυραζιναμίδη, στο οποίο προστίθεται και εθαμβουτόλη ή στρεπτομυκίνη εάν υπάρχει υποψία ανθεκτικού μυκοβακτηριδίου και στη συνέχεια δίνεται ισονιαζίδη και ριφαμπικίνη επί 4μηνο. Σε εξωπνευμονική εντόπιση της φυματίωσης δεν υπάρχει ακόμη εμπειρία με βραχέα σχήματα και γι’ αυτό, παρόλο ότι δίνονται τα ίδια φάρμακα με την πνευμονική φυματίωση, η συνολική διάρκεια είναι τουλάχιστον 12μηνη.
Σχετικά με τη θεραπεία της φυματιώδους μηνιγγίτιδας, τονίζεται ότι η ισονιαζίδη, πυραζιναμίδη και κυκλοσερίνη διέρχονται τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Tα επίπεδά τους στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό παραμένουν ικανοποιητικά και μετά την υποχώρηση της φλεγμονής των μηνίγγων. Aντιθέτως, ριφαμπικίνη και εθαμβουτόλη διέρχονται τον αιμοτοεγκεφαλικό φραγμό μόνο στην οξεία φάση, όταν φλεγμαίνουν οι μήνιγγες. H στρεπτομυκίνη και τα υπόλοιπα αντιφυματικά δεν διέρχονται τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
H θεραπεία λοιμώξεων από άτυπα μυκοβακτηρίδια αποτελεί περίπλοκο πρόβλημα και πρέπει να διενεργείται μόνο από ειδικό. Επαναθεραπεία υποτροπιάζουσας φυματίωσης, γνωστή αντοχή μυκοβακτηριδίων (μετά από καλλιέργεια και δοκιμασία ευαισθησίας) ή υπόνοια αντοχής στο θεραπευτικό σχήμα πρέπει να αντιμετωπίζεται επίσης από ειδικό και πάντα σε νοσοκομείο.
H προσθήκη ενός μόνο φαρμάκου σε θεραπευτικό σχήμα που δεν αποδίδει είναι απαράδεκτη. Σε τέτοιες περιπτώσεις επιβάλλεται νέο θεραπευτικό σχήμα, στο οποίο να περιλαμβάνονται δύο τουλάχιστον νέα φάρμακα που δεν έχει πάρει ο ασθενής.
Tα δευτερεύοντα αντιφυματικά φάρμακα μειονεκτούν σε σχέση με τα πρωτεύοντα από άποψη δραστικότητας, ανοχής από τον ασθενή (σοβαρό μειονέκτημα αν ληφθεί υπόψη η ανάγκη μακροχρόνιας χορήγησης) και ανεπιθύμητων ενεργειών.
Για τους παραπάνω λόγους δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την έναρξη αντιφυματικής αγωγής, παρά μόνο όταν δεν υπάρχει δυνατότητα χρήσης δύο τουλάχιστο πρωτευόντων π.χ. σε περιπτώσεις πρωτογενούς αντίστασης του μυκοβακτηριδίου. H χρήση τους γενικώς ενδείκνυται σε θεραπεία υποτροπιάζουσας φυματίωσης πάντοτε σε συνδυασμό με πρωτεύοντα αντιφυματικά και σε περιπτώσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών από τα πρωτεύοντα αντιφυματικά.
Περιεχόμενα κεφαλαίου
05.01.15.01 Ισονιαζίδη (Isoniazid)
05.01.15.02 Ισονιαζίδη + Ριφαμπικίνη (Isoniazid + Rifampicin)
05.01.15.03 Πυραζιναμίδη (Pyrazinamide)
05.01.15.04 Ριφαμπικίνη (Rifampicin)
05.01.15.05 Ριφαμπικίνη + Ισονιαζίδη + Πυραζιναμίδη (Rifampicin + Isoniazid + Pyrazinamide)
Δραστικές ουσίες κεφαλαίου
Η καπρεομυκίνη (capreomycin) είναι ένα αντιβιοτικό για την αντιμετώπιση της φυματίωσης και θεωρείται ότι αναστέλλει την σύνθεση πρωτεϊνών μέσω σύνδεσης της με την 70S ριβοσωμική υπομονάδα.
Η κυκλοσερίνη (cycloserine) είναι ένα ανάλογο του αμινοξέος D-αλανίνη, που παρεμβαίνει αρχικά στη σύνθεση του βακτηριακού κυτταρικού τοιχώματος μέσα στο κυτταρόπλασμα μέσω ανταγωνιστικής αναστολής των δύο ενζύμων, L-αλανίνη racemase (το οποίο αποτελεί D-αλανίνη από την L-αλανίνη) και D-alanylalanine συνθετάση (η οποία ενσωματώνει D-αλανίνη στην πενταπεπτίδη, απαραίτητη για τον σχηματισμό πεπτιδογλυκάνης).
Η εθαμβουτόλη (ethambutol) είναι ειδικά αποτελεσματική ενάντια στους μικροοργανισμούς του γένους Mycobacterium, συμπεριλαμβανομένου του Μ. tuberculosis. Η εθαμβουτόλη αναστέλλει τη σύνθεση του RNA και μειώνει την αναπαραγωγή μυκοβακτηριδίων. Επίσης, αναστέλλει τρανσφεράσες που εμπλέκονται στη βιοσύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος. Με την αναστολή αυτών των ενζύμων, η παραγωγή του βακτηριακού κυτταρικού τοιχώματος αναστέλλεται. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της διαπερατότητας του κυτταρικού τοιχώματος.
Η εθειοναμίδη (ethionamide) είναι ένα παράγωγο του νικοτινικού οξέος και αναστέλλει τη σύνθεση του μυκολοϊκού οξέος, ενός απαραίτητου συστατικού του βακτηριακού κυτταρικού τοιχώματος. Η εθειοναμίδη μπορεί να ασκήσει βακτηριοστατική ή βακτηριοκτόνο στη δράση, ανάλογα με τη συγκέντρωση του φαρμάκου που επιτυγχάνεται στο σημείο της λοίμωξης και την ευαισθησία του παθογόνου οργανισμού.
Η ισονιαζίδη (isoniazid) είναι βακτηριοκτόνος παράγων έναντι των εξωκυττάριων και ενδοκυττάριων μυκοβακτηριδίων της φυματίωσης.
Η πυραζιναμίδη (pyrazinamide) είναι ένα δραστικό αντιφυματικό φάρμακο και φαίνεται να διαχέεται μέσα στο M. tuberculosis με ένα παθητικό τρόπο, όπου μετατρέπεται σε πυραζινοϊκό οξύ από την πυραζιναμιδάση. Λόγω του αναποτελεσματικού συστήματος εκροής, συσσωρεύεται σε τεράστια ποσά στο βακτηριακό κυτταρόπλασμα. Η συσσώρευση του πυραζινοϊκού οξέος μειώνει το ενδοκυττάριο pH σε ένα ανεπαρκές επίπεδο που είναι πιθανό να αδρανοποιήσει ένζυμα ζωτικής σημασίας, όπως τη συνθετάση των λιπαρών οξέων.
Η ριφαμπουτίνη (rifabutin) ανήκει στην ομάδα των αντιφυματικών-αντιμυκοβακτηριδιακών φαρμάκων και δρα μέσω της αναστολής της DNA-εξαρτώμενης RNA πολυμεράσης στα gram-θετικά και σε μερικά gram-αρνητικά βακτηρία, με αποτέλεσμα την καταστολή της σύνθεσης του RNA και το θάνατο των κυττάρων.
Η ριφαμπικίνη (rifampicin) είναι ιδιαίτερα δραστική κατά των ταχέως αναπτυσσόμενων εξωκυττάριων οργανισμών αλλά έχει επίσης βακτηριοκτόνα δραστικότητα ενδοκυτταρίως και κατά των βραδέως και των διαλειπόντων εξελισσόμενων Μ. tuberculosis. Είναι επίσης in vitro δραστική κατά των Mycobacterium avium complex, Μ. kansasii και Μ. leprae.
Εμπορικές ονομασίες κεφαλαίου
| Κ | Εμπορική ονομασία | Ενεργά συστατικά | Υπεύθυνος κυκλοφορίας |
|---|---|---|---|
| OBOLIZ | Rafarm Α.Β.Ε.Ε. | ||
| PYRAZINAMIDE | Genepharm Α.Ε. | ||
| RIFATER | |||
| RIFINAH | Sanofi-Aventis Α.Ε.Β.Ε. | ||
| RIMACTAZID | Sandoz GmbH |