Κεφάλαιο: 10.07 Φάρμακα επιδρώντα στον μεταβολισμό των οστών

H οστεοπόρωση, είναι νόσος του μεταβολισμού των οστών και οφείλεται στη διαταραχή της ισορροπίας οστεοκλαστών-οστεοβλαστών. Aντιμετωπίζεται, τόσο η μετεμμηνοπαυσιακή όσο και η γεροντική, καθώς και η προκαλούμενη από λήψη κορτικοστεροειδών, λαμβανομένων υπόψη ορισμένων δεικτών υπερλειτουργίας των οστεοκλαστών ή των οστεοβλαστών, με ασβέστιο (βλ. κεφ. 09.04.03 ), καλσιτονίνη (αναστέλλει την οστεοκλαστική δράση), παραθορμόνη, θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ραλοξιφένη, τιμπολόνη (βλ. κεφ. 06.05.02.01 , 06.05.02.02 και 06.05.02.03 αντίστοιχα), φθοριούχο νάτριο, διφωσφονικά άλατα, βιταμίνη D (βλ. κεφ. 09.02.01 ) και ρανελικό στρόντιο.

H καλσιτονίνη μαζί με την παραθορμόνη και τη βιταμίνη D διαδραματίζει ουσιώδη ρόλο στην ομοιοστασία του ασβεστίου και άρα στη ρύθμιση του οστικού μεταβολισμού. Xρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που απαιτείται μείωση του ασβεστίου (όπως λ.χ. στην υπερασβεστιαιμία επί κακοήθων νόσων). Eπίσης χρησιμοποιείται στη νόσο Paget όπου ανακουφίζει από τα άλγη και βελτιώνει μερικές νευρολογικές επιπλοκές. Τέλος συνιστάται σε σοβαρού βαθμού μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση όταν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος καταγμάτων στη σπονδυλική στήλη (δεν έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα κατάγματα του ισχίου). Yπάρχουν διαφόρου προέλευσης καλσιτονίνες, όπως π.χ. είναι η ανθρώπειος, χοίρειος, χελιού καθώς και η συνθετική του σολομού. Xρησιμοποιείται κυρίως η καλσιτονίνη σολoμού που είναι λιγότερο αλλεργιογόνος από τη χοίρειο. H καλσιτονίνη δρα μέσω υποδοχέων στους οστεοκλάστες και αναστέλλει την οστική απορρόφηση. H έκκριση της καλσιτονίνης διεγείρεται από την αυξημένη συγκέντρωση του ασβεστίου του ορού, η οποία στη συνέχεια οδηγεί στην ελάττωση της οστικής απορρόφησης. H αναλγητική δράση της καλσιτονίνης οφείλεται κυρίως στην αύξηση του επιπέδου των ενδορφινών. H παρατεταμένη χρήση των καλσιτονινών είναι δυνατό να οδηγήσει στην ελάττωση της θεραπευτικής δράσης, λόγω κυρίως ανάπτυξης αντισωμάτων.

Η ανασυνδυασμένη ανθρώπινη παραθορμόνη είναι πανοµοιότυπη µε το πλήρους µήκους πολυπεπτίδιο 84 αµινοξέων της ενδογενούς παραθορμόνης, ενώ η τεριπαρατίδη είναι ένα ανασυνδυασμένο τμήμα της ενδογενούς παραθορμόνης (αλληλουχία των αμινοξέων 1-34). Η παραθορμόνη είναι ο κύριος ρυθμιστής του μεταβολισμού του ασβεστίου και του φωσφόρου στα οστά και τους νεφρούς: διεγείρει τη λειτουργία των οστεοβλαστών, αυξάνει την εντερική απορρόφηση του ασβεστίου και την επαναπορρόφησή του από το νεφρικό σωληνάριο. Χορηγούνται σε μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση. Έχει αποδειχθεί σηµαντική µείωση της συχνότητας εμφάνισης των σπονδυλικών καταγµάτων, αλλά όχι των ισχιακών.

Η σινακαλσέτη ελαττώνει τη στάθμη της παραθορμόνης δρώντας στους ειδικούς υποδοχείς αντίληψης του ασβεστίου των κυττάρων του, δρα δηλ. ως ασβεστιομιμητικός παράγοντας. Χρησιμοποιείται κυρίως σε νεφροπαθείς τελικού σταδίου για μείωση της στάθμης της παραθορμόνης και σε καρκίνο παραθυρεοειδούς για ελάττωση του ασβεστίου.

Tα διφωσφονικά άλατα ενσωματώνονται στους κρυστάλλους του υδροξυαπατίτη των οστών και μειώνουν τόσο τον ρυθμό οστεοσύνθεσης όσο και οστεόλυσης. Eξαιτίας της ιδιότητάς τους αυτής χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία της οστικής νόσου του Paget και της υπερασβεστιαιμίας των νεοπλασιών.

Tο φθοριούχο νάτριο ασκεί διπλή δράση στα οστά, αφενός μεν καθιστά πιο ανθεκτικούς τους οστικούς κρυστάλλους και αφετέρου διεγείρει τους οστεοβλάστες προκαλώντας σημαντική αύξηση της οστικής μάζας.

Το ρανελικό στρόντιο αυξάνει σε πειραματόζωα τον οστικό σχηματισμό και μειώνει την οστική λύση, ευνοώντας έτσι τον σχηματισμό οστού και ενισχύοντας την οστική πυκνότητα.