Στην κατηγορία αυτή περιγράφονται σκευάσματα οιστρογόνου ή συνδυασμού οιστρογόνου με προγεσταγόνο που προορίζονται για θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ) σε περίπτωση έλλειψης οιστρογόνων, για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων που οφείλονται στη φυσική ή τη χειρουργικώς προκαλούμενη εμμηνόπαυση, όπως αιδοιοκολπική ατροφία ή αγγειοκινητικά συμπτώματα και για την πρόληψη της οστεοπόρωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με υψηλό κίνδυνο μελλοντικών καταγμάτων, στις οποίες άλλα σκευάσματα εγκεκριμένα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης δεν είναι καλώς ανεκτά ή αντενδείκνυνται.
Σε γυναίκες που δεν έχουν υποστεί υστερεκτομή προστίθεται ένα προγεσταγόνο. Γενικά ένα προγεσταγόνο πρέπει να προστίθεται για τουλάχιστον 12-14 ημέρες κάθε μήνα/κύκλο 28 ημερών. Ο κίνδυνος υπερπλασίας του ενδομητρίου και καρκίνου του ενδομητρίου αυξάνεται όταν τα οιστρογόνα χορηγούνται μόνα τους για εκτεταμένα χρονικά διαστήματα. Η προσθήκη προγεσταγόνου σε γυναίκες που δεν έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή, μειώνει σημαντικά αυτόν τον κίνδυνο. Η διέγερση οιστρογόνων χωρίς ταυτόχρονη χορήγηση προγεσταγόνου μπορεί να οδηγήσει σε προ-κακοήθη ή κακοήθη μετατροπή σε υπολειπόμενες εστίες ενδομητρίωσης. Επομένως, πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο προσθήκης προγεσταγόνων στη θεραπεία υποκατάστασης οιστρογόνων σε γυναίκες οι οποίες έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή εξ αιτίας ενδομητρίωσης, εφ' όσον είναι γνωστό ότι έχουν υπολειπόμενη ενδομητρίωση. Αν δεν υπάρχει προηγούμενη διάγνωση για ενδομητρίωση, δεν συνιστάται να προστεθεί προγεσταγόνο σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή.
H χορήγηση οιστρογόνου και προγεσταγόνου δεν συνιστά αντισυλληπτική αγωγή και οι γυναίκες που έχουν ένδειξη θεραπείας υποκατάστασης θα πρέπει να λαμβάνουν άλλα, μη ορμονικά, μέτρα αντισύλληψης. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται η χαμηλότερη αποτελεσματική δόση για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Αντενδείξεις: Καρκίνος μαστού, ιστορικό καρκίνου μαστού ή υποψία ύπαρξής του. Οιστρογονοεξαρτώμενοι κακοήθεις όγκοι ή υποψία ύπαρξής τους (π.χ. καρκίνος του ενδομητρίου). Αδιάγνωστη αιμορραγία από το γεννητικό σύστημα. Μη υποκείμενη σε θεραπεία υπερπλασία ενδομητρίου. Προηγούμενη ιδιοπαθής ή παρούσα φλεβική θρομβοεμβολή (εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, πνευμονική εμβολή). Ενεργή ή πρόσφατη αρτηριακή θρομβοεμβολική νόσος (π.χ. στηθάγχη, έμφραγμα μυοκαρδίου). Οξεία ηπατική νόσος ή ιστορικό ηπατικής νόσου, εφόσον οι δείκτες της ηπατικής λειτουργίας δεν έχουν επανέλθει στις φυσιολογικές τιμές. Πορφυρία.
Προσοχή στη χορήγηση: Για τη θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων, η ΘΟΥ πρέπει να ξεκινά μόνο για συμπτώματα που επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα ζωής με προσεκτική εκτίμηση, σχέσης οφέλη/κινδύνους. Πριν την έναρξη ή την επανέναρξη της ΘΟΥ, θα πρέπει να λαμβάνεται πλήρες ατομικό και οικογενειακό ιστορικό και κατά τη διάρκειά της περιοδικοί προληπτικοί έλεγχοι. Καταστάσεις που απαιτούν παρακολούθηση είναι: ινομυώματα μήτρας ή ενδομητρίωση, ιστορικό ή παράγοντες κινδύνου για θρομβοεμβολικές διαταραχές, παράγοντες κινδύνου για οιστρογονοεξαρτώμενους όγκους π.χ. καρκίνος μαστού σε 1ου βαθμού συγγενείς, υπέρταση, ηπατικές διαταραχές, σακχαρώδης διαβήτης με ή χωρίς αγγειακές επιπλοκές, χολολιθίαση, ημικρανία ή σοβαρή κεφαλαλγία, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ιστορικό υπερπλασίας ενδομητρίου, επιληψία, άσθμα, ωτοσκλήρυνση. Η θεραπεία πρέπει να διακόπτεται στις ακόλουθες περιπτώσεις: Ίκτερος ή επιδείνωση της ηπατικής λειτουργίας, σημαντική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, νέα εμφάνιση κεφαλαλγίας ημικρανικού τύπου, κύηση. Η ΘΟΥ σχετίζεται με αυξημένο σχετικό κίνδυνο εμφάνισης φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου (ΦΘΕΝ). Στους γενικά αναγνωρισμένους παράγοντες κινδύνου για ΦΘΕΝ περιλαμβάνονται το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, η σοβαρή παχυσαρκία και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος. Δεν έχει αποδειχθεί η ύπαρξη οφέλους για το καρδιαγγειακό σύστημα από τη χρήση ΘΟΥ. Αντίθετα πιθανόν να αυξάνει τον κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Στις γυναίκες, που λαμβάνουν οιστρογόνα, συνδυασμούς οιστρογόνων - προγεσταγόνων ή τιμπολόνη ως ΘΟΥ επί αρκετά χρόνια παρατηρείται αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο του μαστού. Για όλες τις ΘΟΥ, ο αυξημένος κίνδυνος καθίσταται εμφανής μετά από λίγα χρόνια χρήσης και αυξάνει όσο παρατείνεται η λήψη, αλλά επανέρχεται στα αρχικά επίπεδα εντός το πολύ 5 ετών μετά τη διακοπή της θεραπείας. Τα οιστρογόνα μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση υγρών. έτσι, οι ασθενείς με καρδιακή ή νεφρική δυσλειτουργία θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά.
Γυναίκες με υπερτριγλυκεριδαιμία θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια ΘΟΥ, καθώς έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις μεγάλων αυξήσεων των τριγλυκεριδίων του πλάσματος που προκάλεσαν παγκρεατίτιδα. Αιμορραγία εκ διαφυγής και σταγονοειδής αιμορραγία μπορεί να εμφανιστεί κατά τους πρώτους μήνες της θεραπείας. Αν η αιμορραγία εκ διαφυγής ή η σταγονοειδής αιμορραγία εμφανίζεται μετά από κάποιο χρόνο θεραπείας, ή συνεχίζεται αφού διακοπεί η θεραπεία, πρέπει να βρεθεί η αιτία, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει βιοψία του ενδομητρίου για τον αποκλεισμό κακοήθειας.Τα οιστρογόνα αυξάνουν τη δεσμευτική σφαιρίνη της θυροξίνης (TΒG) προκαλώντας αύξηση της κυκλοφορούσας ολικής θυρεοειδικής ορμόνης.
Αλληλεπιδράσεις: Ο μεταβολισμός των οιστρογόνων και των προγεσταγόνων μπορεί να αυξηθεί με την ταυτόχρονη χορήγηση ουσιών όπως τα αντιεπιληπτικά (π.χ. φαινοβαρβιτάλη, φαινυτοΐνη, καρβαμαζεπίνη) και τα αντι-λοιμώδη (π.χ. ριφαμπικίνη, ριφαμπουτίνη, νεβιραπίνη, εφαβιρένζη), που ως γνωστό επάγουν τα ένζυμα του κυτοχρώματος P450. Η ριτοναβίρη και η νελφιναβίρη παρόλο που είναι ισχυροί αναστολείς, εμφανίζουν αντιθέτως επαγωγικές ιδιότητες όταν χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα με στεροειδείς ορμόνες. Φυτικά παρασκευάσματα που περιέχουν St. John’s Wort (Hypericum Perforatum) μπορεί να επάγουν τον μεταβολισμό των οιστρογόνων και των προγεσταγόνων. Κατά τη διαδερμική χορήγηση, αποφεύγεται το φαινόμενο πρώτης διόδου στο ήπαρ και έτσι τα οιστρογόνα και τα προγεσταγόνα που εφαρμόζονται διαδερμικά μπορεί να επηρεάζονται λιγότερο από τα επαγωγικά ένζυμα σε σχέση με τα από του στόματος ορμονικά σκευάσματα.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Aίσθημα τάσης στους μαστούς, ναυτία και έμετοι, προεμμηνορυσιακά συμπτώματα, όπως κατακράτηση υγρών, διαταραχές της ηπατικής λειτουργίας και σπανίως ίκτερος, εξανθήματα, κατάθλιψη, κεφαλαλγία, παραισθήσεις (διαταραχές όρασης ή ακοής), μεταβολές του σωματικού βάρους, αιμορραγίες.
Δοσολογία: Η χορήγησή τους είναι κυκλική, συνεχής διαδοχική ή συνεχής συνδυασμένη δηλ. κυκλική όταν το οιστρογόνο χορηγείται κυκλικά συμπεριλαμβάνοντας διάστημα χωρίς θεραπεία, συνήθως 21 ημέρες με θεραπεία και 7 ημέρες χωρίς (το προγεσταγόνο συνήθως προστίθεται για 12-14 ημέρες του κύκλου), συνεχής διαδοχική όταν το οιστρογόνο χορηγείται συνεχώς (το προγεσταγόνο συνήθως προστίθεται διαδοχικά για 12-14 ημέρες ή περισσότερο σε κάθε κύκλο 28 ημερών), συνεχής συνδυασμένη όταν το οιστρογόνο και το προγεσταγόνο χορηγούνται κάθε ημέρα χωρίς διακοπή.
Ενδεικτικά όσον αφορά στο διαδερμικό έμπλαστρο η θεραπεία αρχίζει με την εφαρμογή ενός συστήματος 50 mcg oιστραδιόλης ή 50 mcg oιστραδιόλης + 250 mcg νορεθιστερόνης ή με συνδυασμό αυτών σε συνεχή διαδοχική χορήγηση δύο φορές την εβδομάδα δηλ. κάθε 3 με 4 ημέρες και στη συνέχεια το δοσολογικό σχήμα προσαρμόζεται κάθε μήνα στη μικρότερη αποτελεσματική δόση.
Για το ρινικό εκνέφωμα έναρξη με 150 μg σε ένα ρώθωνα. Συνήθης δόση συντήρησης 300 μg/24ωρο (150 μg σε κάθε ρώθωνα μία φορά την ημέρα). Εάν τα συμπτώματα επιμένουν αύξηση έως 450 μg ή 600 μg, σε δύο λήψεις, πρωί και βράδυ. Χορηγείται ως κυκλική αγωγή για διάστημα 21 έως 28 ημερών, το οποίο ακολουθείται από περίοδο 2 έως 7 ημερών χωρίς αγωγή ή ως συνεχής καθημερινά χωρίς διακοπή. Για τη γέλη 1.5 mg στα άνω άκρα, ώμους ή το εσωτερικό των μηρών.
Η οιστριόλη δίδεται από το στόμα σε δοσολογία συνήθως 0.25-4 mg ημερησίως, αναλόγως με την περίπτωση. Τα συζευγμένα οιστρογόνα δίδονται από το στόμα σε δοσολογία 0.625-1.25mg ημερησίως.
Για λεπτομερείς οδηγίες συμβουλευθείτε τους εγκεκριμένους όρους χορήγησης εκάστου προϊόντος.
Φαρμακευτικά προϊόντα
Oιστρογόνο (χορήγηση διαδερμική ή ρινική)
Εstradiol:
MENOREST/Novartis: tts 25mcg/24h x 8, 50mcg/24h x 8, 75mcg/24hx 8, 100mcg/24h x 8
Estradiol Hemihydrate:
AERODIOL/Σερβιε: naspr. sol 150mcg/dose 1fl x 4.2ml
DERMESTRIL/Φαραν: tts 25mcg/24h x 8, 50mcg/24h x 8, 100mcg/24h x 8
ESTRAMON/Hexal: tts 50mcg/24h x 6
OESTROGEL/Φαραν: gel.ext.us 0.06% w/w tub x 80g
Oιστρογόνα για τοπική θεραπεία (κολπική)
Βλ. κεφ. 07.01 .
Oιστρογόνο (χορήγηση από το στόμα)
Oιστριόλη - Estriol:
OVESTIN/Organon: tab 1mg x 30
Οιστρογόνο + Προγεσταγόνο (χορήγηση διαδερμική)
Estradiol Ηemihydrate + Norethisterone Acetate:
ESTALIS/Novartis: tts (50 mcg estradiol hemihydrate + 250 mcg norethisterone acetate)/24h x 8
ESTALIS SEQUI/Novartis: tts 50mcg estradiol hemihydrate/24h (4 έμπλαστρα φάσης Ι) και tts (50 mcg estradiol hemihydrate +250 mcg norethisterone acetate)/24h (4 έμπλαστρα φάσης ΙΙ). Βt x 8
Οιστρογόνο + Προγεσταγόνο (χορήγηση από το στόμα)
Estradiol Hemihydrate + Norethisterone Acetate:
ACTIVELLE/Novo Nordisk: f.c.tab 1 mg estradiol hemihydrate + 0.5 mg norethisterone acetate. Bt x 28
KLIOGEST/Novo Nordisk: f.c.tab 2 mg estradiol hemihydrate + 1 mg norethisterone acetate. Bt x 28
TRISEQUENS/Novo Nordisk: f.c.tab 2 mg estradiol hemihydrate (12 δισκία μπλέ) και f.c.tab 2 mg estradiol hemihydrate + 1 mg norethisterone acetate (10 δισκία λευκά) και f.c.tab 1mg estradiol hemihydrate (6 δισκία κόκκινα). Bt x 28.
Estradiol Hemihydrate + Drospirenone:
ANGELIQ/Schering: f.c.tab 1 mg estradiol hemihydrate + 2 mg drospirenone. Bt x 28
Estradiol Valerate + Dienogest:
CLIMODIEN/Schering: c.tab 2 mg estradiol valerate+2 mg dienogest
Estradiol Valerate + Norgestrel:
CYCLACUR/Schering: f.c.tab 2 mg estradiol valerate (11 δισκία λευκά) και f.c.tab 2 mg estradiol valerate+norgestrel 0.5 mg (10 δισκία ανοικτό καφέ). Bt x 21
Estradiol Valerate + Medroxyprogesterone Acetate:
DIVINA/Organon: tab 2 mg estradiol valerate (11 δισκία λευκά) και tab 2 mg estradiol valerate + 10 mg medroxyprogesterone acetate (10 δισκία μπλε). Bt x 21
Estradiol + Medroxyprogesterone Acetate:
ESTOPAUSE/Φαράν: f.c.tab 2 mg estradiol (16 δισκία λευκά) και f.c.tab 2 mg estradiol + 5 mg medroxyprogesterone acetate (12 δισκία γαλάζια). Βt x 28
Estradiol Hemihydrate + Dihydrogesterone:
FEMASTON/Solvay: f.c.tab 2 mg estradiol hemihydrate (14 δισκία πορτοκαλλί) και f.c. tab 2 mg estradiol hemihydrate + 10 mg dihydrogesterone (14 δισκία κίτρινα). Βt x 28
Κατάταξη κεφαλαίου
06 Φάρμακα παθήσεων ενδοκρινών αδενών - ορμόνες
06.05 Γεννητικές ορμόνες
06.05.02 Γεννητικές ορμόνες θήλεος
06.05.02.01 Οιστρογόνα
06.05.02.01.01 Oιστρογόνα με ή χωρίς προγεσταγόνο/Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης